In juni 2012 hebben de Europese regeringsleiders ingestemd met het ontwikkelen van een Europese bankenunie. De bankenunie zal het antwoord moeten zijn op toekomstige economische crisissituaties binnen Europa. Sinds de economische crisis van augustus 2008 is pijnlijk duidelijk geworden hoe kwetsbaar nationale economieën kunnen zijn. Daarbij is vooral duidelijk geworden dat de nationale overheden stevig hebben ingegrepen bij banken. En dat de belastingbetaler heeft bijgedragen aan het redden van verschillende banken.
De lidstaten willen met de komst van een bankenunie voorkomen dat:
- Europese banken in de financiële problemen komen;
- dat de nationale economieën ontregeld worden door een economische crisis en;
- als een bank toch in de financiële problemen komt, deze bank niet gered mag worden met overheidsgeld.
Om deze doelstellingen te bereiken, hebben de lidstaten drie pijlers ontwikkeld. De eerste pijler betreft het Europees toezicht op banken. De tweede pijler zal het Europese actieplan zijn voor banken in nood. En de derde pijler zal het Europees depositogarantiestelsel zijn. Al deze pijlers zijn nog in ontwikkeling. En de ene pijler is op dit moment verder ontwikkeld dan de andere pijler. Zo is de derde pijler, het Europees depositogarantiestelsel, het minst ontwikkeld.
Pijler I Het Europees toezicht op banken
Europa kent al verschillende organen die toezicht houden op de financiële markten, zoals de European Banking Authority (hierna: EBA). Maar in de plannen van de regeringsleiders zal het toezicht inzake de bankenunie verricht worden door de Europese Centrale Bank (hierna: ECB). In het huidige systeem heeft de ECB onder meer de taak om het monetair beleid te bepalen en uit te voeren. Daarbij kan gedacht worden aan het handhaven van de koopkracht van de euro of de prijsstabiliteit in het eurogebied. Met de komst van de bankenunie zullen de taken van de ECB uitgebreid worden naar het houden van toezicht. Daarbij zal het nieuwe orgaan van de ECB, ‘de raad van toezicht’, belast worden met het toezicht. Zij zullen ongeveer 6.000 banken in de Eurozone controleren. Het is van belang dat de taken van de ECB en de EBA goed van elkaar worden onderscheiden, anders ontstaat er een overlapping van taken en bevoegdheden.
De ECB zal, als onderdeel van de bankenunie, primair toezicht houden op banken met een balanstotaal van ten minste €30 miljard. Banken met een balanstotaal van minder dan
€30 miljard zullen ook in de gaten worden gehouden door de ECB. Deze laatstgenoemde groep banken is geen steunpilaar voor de nationale economieën, daardoor hebben deze banken geen prioriteit. De ECB zal de banken controleren door een gezondheidscheck te verrichten op de balansen van deze banken.
Aan de hand van het zogenoemde ‘single supervisory mechanism’ zal de ECB verantwoordelijk zijn voor het bankentoezicht.
Pijler II De Europese aanpak van banken in nood
Aan het begin van deze blog beschreef ik de doelstellingen van de bankenunie. Één van deze doelstellingen is het voorkomen dat nationale overheden hulp bieden aan banken in nood. De regeringsleiders hebben twee alternatieven voorgesteld: de ‘bail in’ en het noodfonds.
De ‘bail in’ betreft de situatie dat een noodlijdende bank eerst gered zal moeten worden door de aandeelhouders, de schuldeisers van de bank en de obligatiehouders. Dit betekent dus dat de noodlijdende bank gered zal moeten worden door het kapitaal dat in deze bank is geïnvesteerd.
Daarnaast zal er een afwikkelingsfonds opgericht worden. Als de aandeelhouders en andere investeerders de noodlijdende bank niet kunnen redden, dan zal het volgende stadium intreden: het beroep op het afwikkelingsfonds. Dit fonds zal volledig gefinancierd moeten worden door de banken zelf. In een periode van 10 jaar zal het afwikkelingsfonds €55 miljard moeten bevatten.
Maar voordat herstel- en afwikkelingsmechanismen in werking treden, zal eerst beoordeeld moeten worden of een bank dreigt om te vallen. De meeste betrokken partijen lijken het eens te zijn over het instellen van een afwikkelingsautoriteit die deze beslissing neemt. Deze afwikkelingsautoriteit moet niet verward worden met de EBA.
Als de ECB niet aangewezen wordt als afwikkelingsautoriteit, dan kan er volgens de ECB een communicatieprobleem ontstaan. Als er een nieuw orgaan ingesteld moet worden die het eindoordeel mag geven, dan zal deze autoriteit volledige informatie moeten hebben om tot dit eindoordeel te kunnen komen. Deze informatie wordt juist door de ECB verzameld. Dus een goede communicatie en samenwerking tussen de ECB en de autoriteit is nodig om tot een gedegen beslissing te komen.
Maar wie de afwikkelingsautoriteit zal worden, is nog niet duidelijk. Sommigen pleiten voor een afwikkelingsautoriteit dat bestaat uit de vertegenwoordigers van de lidstaten, de ECB en de Europese Commissie. Maar volgens de president van de ECB, Mario Draghi, moet de bankenunie vooral werkbaar zijn. Hoe meer mensen betrokken zullen zijn bij het eindoordeel van een bank, hoe minder eenvoudig de werkbaarheid van de bankenunie zal zijn.
Pijler III Het depositogarantiestelsel
Over de derde pijler van de bankunie kan ik kort zijn, omdat deze nog niet nader is gespecificeerd. Het betreft het Europese despositogarantiestelsel. Het depositogarantiestelsel zal, indien een bank in de financiële problemen zit, het spaartegoed tot € 100.000 van alle Europese spaarders vergoeden. Dit stelsel zal ook gefinancierd moeten worden door de banken. Deze Europese spaarders zouden binnen zeven werkdagen hun spaartegoed tot € 100.000 moeten krijgen.
Belangrijkste gevolgen door de komst van de bankenunie:
- is dat de banken financieel verantwoordelijk zijn voor de problemen bij een noodlijdende bank;
- het introduceren van een specifiek toezicht op Europese banken;
- de introductie van een herstel- en afwikkelingsmechanismen;
- het introduceren van een Europees depositogarantiestelsel.
Enkele links naar nieuwsberichten over de bankenunie:
http://www.nu.nl/economie/3655559/draghi-waarschuwt-ingewikkeld-bankenfonds.html
